Inefficiëntie is een veelvoorkomend, maar vaak onderschat probleem in de bouw. Van een afstandje kan het lijken alsof de bouwtijd wordt gevolgd: het werk komt af, zij het soms net op tijd. Maar dan blijkt het intern een behoorlijke logistieke puinhoop – met veel discussies – te zijn geweest. En kan er achter de schermen flink wat productiviteit verloren zijn gegaan. Wij merken in de praktijk dat veel bouwprojecten te maken hebben met verstoringen die niet direct leiden tot stilstand, maar wel tot onnodige kosten en ontevredenheid bij betrokken partijen. In deze blog ga ik dieper in op wat inefficiëntie in de bouw nu precies is en waarom dit relevant is.
Inefficiëntie: wat is het precies?
Inefficiëntie betekent kort gezegd dat er minder rendement uit de beschikbare uren en middelen wordt gehaald dan onder normale omstandigheden redelijkerwijs mogelijk was geweest. Ik geef een aantal praktijkvoorbeelden: een installateur die wanden zou moeten voorzien van leidingwerk, treft ruimtes aan die nog vol staan met materialen van de hoofdaannemer. Er kan wel worden gewerkt, maar de installateur moet eerst opruimen of uitwijken naar een andere plek. Je kunt ook denken aan een werk waar de bouwliften regelmatig uitvallen, waardoor het personeel veel tijd en energie kwijt is aan traplopen. Of waar de veiligheidseisen dermate hoog zijn – denk aan het werken op Schiphol – waardoor veel tijd verloren gaat met security checks. Omdat een ongeluk zelden alleen komt, doen zich vaak meerdere van dit soort omstandigheden tegelijk voor. Dit betekent dat de feitelijke productiviteit daalt, zonder dat er sprake is van volledige stilstand.
Anders dan leegloop (waarin de aannemer helemaal niet kan werken) of vertraging (waarbij de bouwtijd uitloopt), is inefficiëntie niet altijd goed zichtbaar. De werkzaamheden worden immers wel uitgevoerd, maar met meer inzet van uren en materieel. Daardoor treden extra kosten op, die niet altijd worden herkend als ‘schade’. Dit ‘verbranden’ van uren is vaak een sluipend proces waarbij de aannemers – niet zelden installateurs – niet snel (durven te?) klagen, maar het met kunst- en vliegwerk proberen op te lossen. Ondertussen holt het projectresultaat achteruit.
Waar komt die inefficiëntie vandaan?
In het preadvies ‘Juridische aspecten van samenlopende vertragingsoorzaken en ineffeciëntie in de bouw’ heb ik verschillende voor rekening van de opdrachtgever komende oorzaken voor productiviteitsverlies genoemd, zoals:
- Verstoringen van de normale werkvolgorde – bijvoorbeeld doordat laattijdig wordt gereageerd op concept-werktekeningen of de opdrachtgever ingrijpt in de planning, waardoor werkzaamheden in een trager tempo of in een andere volgorde moeten worden uitgevoerd.
- Meerwerk – laattijdige en/of grote hoeveelheden meerwerk, die de aannemer dwingen om bestaande planningen om te gooien.
- Gebrek aan coördinatie – als meerdere partijen elkaar in de weg lopen of als de opdrachtgever naast de hoofdaannemer andere nevenaannemers inschakelt, maar die niet strak genoeg aanstuurt.
- Versnelling op verzoek van de opdrachtgever – heel kort door de bocht gezegd: te lang doorwerken of te veel ploegen tegelijkertijd op de werkvloer zorgt voor afnemende efficiëntie, omdat mensen minder productief worden en/of elkaar ongewild hinderen.
Niet al deze oorzaken geven direct recht op schadevergoeding. Dat is afhankelijk van de afspraken in het contract en de mate waarin de opdrachtgever hiervoor aansprakelijk kan worden gehouden. Met name Algemene Onderaannemings en Inkoopvoorwaarden willen dergelijke claims nog weleens verhinderen. Toch is het goed om te beseffen dat inefficiëntie een kostenpost kan betekenen die de winstgevendheid van een project behoorlijk aantast. Het kan dan ook verstandig zijn om de haalbaarheid van zulke claims serieus te bekijken.
Inefficiëntie is niet hetzelfde als vertraging
Een aannemer kan makkelijk denken: “Zolang wij geen bouwtijdoverschrijding hebben, valt het wel mee met de schade.” Dat is een hardnekkig misverstand. Inefficiëntie kan zich ook voordoen terwijl de formele opleverdatum gewoon wordt gehaald. Stel dat een aannemer een paar weken slechtere productiviteit draait, maar erin slaagt om via extra inzet (bijvoorbeeld meer ploegen of overwerk) die tijd in te halen. Het project ligt dan officieel op schema, maar de extra kosten voor die ‘inhaalrace’ drukken rechtstreeks op de winstgevendheid.
In juridische zin valt inefficiëntie – een verstoring of belemmering – dus niet onder standaard ‘vertraging’ of ‘leegloop’. De bouwsector is van oudsher gewend om vooral op einddata en stilstand te letten. Maar wie niet oplet, kan dus ook ongemerkt rendement verliezen.
Vooruitblik: onderwerpen in deze blogreeks
In komende blogs sta ik uitgebreider stil bij de concrete oorzaken van inefficiëntie, de juridische kaders en de manier waarop bewijslast (bijvoorbeeld rond ‘productiviteitsverlies’) kan worden opgebouwd. Doel van deze blogreeks is om meer bewustzijn te creëren rondom het thema. Inefficiëntie kan overal in de uitvoering opduiken, ook zonder dat direct sprake is van een week stilstand. Ik hoop daarmee niet alleen juridische problemen te voorkomen, maar vooral ook meer focus te leggen op goede samenwerking, planning en heldere communicatie tussen alle bouwpartners.
Vragen of opmerkingen?
Heb je hier vragen of opmerkingen over? Of wil je dat we meedenken over specifieke projecten waar verstoring of productiviteitsverlies dreigt? Neem dan gerust contact met ons op.
Laat een reactie achter